سراج اندیشه

1) در جامعه‏ي ما، آموزش رشته‏هاي مختلف علوم که براي ساختن اين جامعه لازم مي‏باشد، براي همه فريضه است. آن کساني که بتوانند، حقيقتاً امروز از آن روزهايي است که کسب علم فريضه‏ي شرعي است؛ علاوه بر اين که فريضه‏ي اجتماعي هم است. 26/10/1368
2) اگر علم در نقطه‏ي دوردستي هم باشد، برويد آن را ياد بگيريد. بايد از علماي آنها هم استفاده كنيد و آنها را در علم و صنعت، مورد استفاده قرار بدهيد. بنابراين، بايد از علم و اندوخته‏هاي صنعتي ديگران استفاده كرد؛ اما خود ما هم بايد براي ياد گرفتن و براي ساختن، همت كنيم. 13/9/1370
3) انسان بايد علم را از هر كس كه دارد، ياد بگيرد؛ اما نه اين‏كه ياد بگيرد تا مزدور او باشد. غربيها براي ملت ايران و ملتهاي مسلمان ديگر، اين را مي‏خواستند. 13/9/1370
4) علم، متعلق به يك شخص و يك ملت نيست؛ علم، متعلق به بشريت است و بين ملتها دست به دست مي‏گردد. يك روز بود كه اروپاي متمدن امروز، در نهايت جهل و بي‏خبري بود؛ مسلمين دانشمندان بزرگ آن روز بودند و علم را به اروپاييها ياد دادند. اين حرفي است كه خود آنها گفتند و مي‏گويند؛ نوشتند و مي‏نويسند؛ چيز مجهولي نيست كه ما آن را ادعا بكنيم. يك روز علم در آسيا بود، يك روز هم در اروپاست، يك روز هم در يك نقطه‏ي ديگر است. علم، متعلق به همه‏ي بشريت است. علم چيزي نيست كه ملتي بگويد مال من است و مال بشريت نيست؛ نه، علم متعلق به بشريت است. ما هرجا علم را پيدا كرديم، آن را به دست مي‏آوريم. 13/9/1370
5) ما بايد علم را ياد بگيريم، براي اين‏كه خودمان كشور را بسازيم. در ميان ملت ما، استعداد و روح خلاقيت زياد است. اين همان ملتي است كه تا چند قرن پيش، مشعلدار علم در دنيا بوده است. ما از لحاظ استعداد و توان علمي بالقوه، چيزي كم نداريم؛ چرا بايد از كاروان علم و صنعت عقب بمانيم، تا آن‏جايي كه كوچكترين چيزها را هم آنها براي ما درست كنند؟! 13/9/1370
6) گاهي علم در دست دشمن ماست؛ پيش دشمن مي‏رويم، زانو مي‏زنيم و از او علم را فرا مي‏گيريم؛ اين اشكالي ندارد. ارزش علم فراتر از اين است كه انسان به خاطر آن، حتّي سراغ كسي كه با او مخالف است، نرود. 20/9/1370
7) تعليم و تعلّم از هر کسي. مابايديادبگيريم. ديروز اسلام به ماگفت:«حتي‏اگرمي‏توانيد براي فراگيري دانش به چين برويد.» چين آن روز، با آن فاصله! امروز ما هيچ نقطه‏اي از دنيا راپيدا نمي‏کنيم که اگربخواهيم طولاني بودن راه را نشان بدهيم، اين‏طور مثال بزنيم که اين معنارابرساند. 9/2/1371
8) ما بايد از همه، معلومات بياموزيم. منتها علم رابياموزيم. علم را از آنها بگيريم، نه فساداخلاق را؛ نه آلودگيهارا؛ نه اعتيادهاي مضر را؛ نه بيماريهاي خطرناک را؛ نه اين «طاعون امريکايي» که اسمش را «اِيدز» گذاشته‏اند و نه بقيه فسادهاي اخلاقي وغيره‏را. اينها را از آنها ياد نگيريد، اما علمشان را چرا. 9/2/1371
9) شما بايد علم را دوست بداريد، ارزش بدانيد، آن را براي خدا و با نيّت خالص دنبال کنيد. 22/2/1377
10) امروز آن دوراني است که بايد با ابزار دانش و معرفت و تلاش علمي، کاري کنيم که عقب‏افتادگيهاي تحميلي دوران طولاني سلطه استبداد در اين کشور، جبران شود. 12/6/1377
11) خود را به علم و معرفت و پارسايي مجهز کنيد. 21/11/1377
12) اسلام عزيز بزرگترين مشوّق علم است و چنين بود که در طي قرنهاي پي‏درپي، مسلمانان پرچم دانش و معرفت و پيشرفت علمي را در همه‏ي جهان در دست داشتند، و امروز که پس از دوران تلخ تسلّط سياستهاي بيگانه بر کشورمان، بار ديگر ملت ايران آزادي از نفوذ استکبار جهاني را ميآزمايد، جهاد علمي يکي از بزرگترين فرائض ما است. 6/7/1378
13) استعداد هست، همّت هم هست. ما بايستي امکان فراهم کنيم تا فرد مستعد بتواند از لحاظ علمي خودش را پيش ببرد؛ از لحاظ تحقيقات بتواند خودش را اشباع کند تا ديگران نتوانند بيايند از اين سرمايه کشور بهره‏برداري کنند. 19/7/1378
14) خودتان را از لحاظ علم مجهّز کنيد. علم از جمله‏ي چيزهايي است که تا آخر عمر براي انسان مفيد است. اگر بر اين علم، عمل خوب و ماندگاري مترتّب شود، براي بعد از مرگ هم مفيد خواهد بود. 8/12/1379
15) بايد فراگرفت؛ اما نبايد صرفاً مصرف کننده فرآورده‏هاي علمي ديگران بود. بايد علم را به معناي حقيقي کلمه توليد کرد. البته اين کار، روشمندي و ضابطه لازم دارد. 9/12/1379
16) عزيزان من! کمبود علم و عقب‏افتادگي علمي ما را جبران کنيد؛ و اين با درس خواندن، فکر کردن، کار کردن و شجاعت علمي داشتن حاصل مي‏شود. 12/8/1380
17) بايد رفت و علم را براي ملت و کشوري که متعلّق به آن هستيم، به دست آورد. 3/7/1381
18) گرفتن علم از ديگران، با گرفتن فرهنگِ ديگران اشتباه نشود. اين مغالطه بزرگي است که کسي بگويد علم غربيها خوب است، پس فرهنگ و سيستم زندگي و اخلاقشان هم خوب است؛ نه، اينها با هم ملازمه‏اي ندارد. علمشان خوب است؛ اما اين علم، پروريده و ساخته اين فرهنگ نيست؛ حتّي اين فرهنگ به اين علم ضرر هم مي‏زند. علم، موّلدها و عناصر به وجودآورنده خاص خود را دارد؛ بايد آنها را پيدا کرد. 3/7/1381
19) ما نبايد به ترجمه و فراگيري اندوخته‏هاي ديگران اکتفا کنيم. نه اين‏که فرا نگيريم؛ هيچ کس نمي‏گويد از ديگران فرا نگيريم؛ چرا، بايد فرا گرفت؛ ليکن علم را بايد توليد کرد. 3/7/1381
20) نبايد به فراگيرى قانع باشيم؛ بايد هدفِ تحقيق و آموزش ما توليد علم باشد؛ يعنى رسيدن به آن‏جايى كه نوآوريهاى علمى در فضاى موجود بشرى، از آن‏جا شروع مى‏شود. 8/8/1382
21) عده‏يي فکر مي‏کنند چون غربي‏ها از لحاظ علمي بر ما برتري دارند، پس ما بايد فرهنگ و عقايد و آداب معاشرت و آداب زندگي و روابط اجتماعي و سياسي‏مان را از آنها ياد بگيريم؛ اين اشتباه است. اگر استادي در کلاس به شما درس بدهد و خيلي هم استاد خوبي باشد و به او علاقه هم داشته باشيد، آيا حتماً بايد رنگ لباس خود را همان رنگي انتخاب کنيد که او مي‏پسندد؟ اگر اين استاد عادت بدي هم داشت، شما بايد اين عادت بد را از او ياد بگيريد؟ 17/4/1383
22) علم آنها بيشتر است؛ خيلي خوب، ما علمشان را ياد مي‏گيريم و اگر هزينه‏يي هم داشته باشد، مي‏پردازيم. اينها هم اتفاقاً ياد گرفته‏اند که علم را بايد با پول عوض کرد. امروز بيشترين چيزي که براي غربي‏ها مطرح است، پول است. 17/4/1383
23) غربي‏ها علم را از ما ياد گرفتند...يک روز آنها از ما ياد گرفتند و شاگرد ما بودند، بعد شدند استاد ما؛ الان هم ما از آنها ياد مي‏گيريم و شاگرد آنها مي‏شويم و بعد مي‏شويم استاد آنها. پس نسل دانش‏پژوه و محقق و پژوهنده‏ي کشور ما بداند؛ امروز اگر برتري علمي با غربي‏هاست، در آينده‏ي نه چندان دوري با همت و اراده‏ي شما مي‏توان کاري کرد که فردا آنها از شما ياد بگيرند. 17/4/1383
24) ما ايراني هستيم و بايد ايراني بمانيم. ما مسلمانيم و بايد مسلمان باشيم. آنها بيشتر از ما علم دارند؛ خوب، ما مي‏رويم علمشان را ياد مي‏گيريم؛ چرا بايد عادات و فرهنگ و رفتار و آداب معاشرت آنها را ياد بگيريم؛ اين چه منطق غلطي است؟ 17/4/1383
25) واقعيت اين است که ما دويست سال از علم دنيا عقب مانده‏ايم؛ اما معناي رسيدن به مرزهاي دانش اين نيست که راهي را که اروپايي‏ها در طول دويست سال رفته‏اند، ما هم همان راه را در طول دويست سال برويم؛ بعد به آن‏جايي که امروز رسيده‏اند، برسيم؛ نه، اين حرفها نيست؛ ما راه‏هاي ميانبر پيدا مي‏کنيم. ما علم را از دست اروپايي‏ها مي‏قاپيم. ما از ياد گرفتن ننگمان نمي‏کند. اسلام مي‏گويد قوام دنيا به چند گروه است؛ يکي از آنها کساني هستند که وقتي نمي‏دانند، در صدد ياد گرفتن باشند؛ از يادگرفتن ننگشان نکند. ما دانشهايي را که امروز فرآورده‏ي ذهن و مغز و عقل بشر است، ياد مي‏گيريم؛ آنچه را که بلد نيستيم، با کمال ميل مي‏آموزيم و به استادمان هم احترام مي‏کنيم. به کسي که به ما علم بياموزد، بي‏احترامي نمي‏کنيم؛ اما گرفتن علم از ديگري نبايد به معناي اين باشد که شاگرد بايد تا ابد شاگرد بماند؛ نه، امروز شاگرديم، فردا مي‏شويم استاد آنها؛ کما اين‏که آنها يک روز شاگرد ما بودند، اما الان شده‏اند استاد ما. 17/4/1383
26) ما هر جا دانش را پيدا کنيم، آن را از آنها خواهيم گرفت. ما از گرفتن دانش از ديگران ابا نداريم. ننگمان نمي‏کند شاگرد دانش ديگران باشيم؛ اما ننگمان مي‏کند که هميشه شاگرد باقي بمانيم. شاگردي مي‏کنيم و علم را ياد مي‏گيريم؛ اما بر علم مي‏افزاييم؛ اين، هدف وافق کار علمي در کشور ماست. 18/2/1384
27) آزادفکري و توليد علم و امثال اينها آرمان جوان است و براي اين‏که به اين آرمان برسد، به علم و فعاليت سياسي منظم و صحيح و کسب تجربه و دانايي احتياج دارد. جوان بايد در خود دانايي را به‏وجود بياورد. دانايي،فقط علم آموختن نيست؛ دانايي به انديشمندي هم ارتباط پيدا مي‏کند. 19/2/1384

28) ما علم را از همه کس مي‏گيريم؛ حرفي نداريم. اسلام به ما گفته: «اطلبوا العلم ولو بالصّين». صين يعني چين. چينِ آن روز وارث يک تمدن کهن و پيشرفته بود، با آن فاصله؛ و مطلقاً هم بويي از اسلام به مشامشان نرسيده بود؛ در عين حال پيغمبر فرمود علم و دانش و تجربه و - به زبان امروزي ما - فناوري را هرجا بود، برويد طلب کنيد؛ يعني شاگرد عالم بشويد، در مقابل عالم زانوي ادب بزنيد و از او ياد بگيريد. 19/2/1384
29) علم را اسلام قدسيت بخشيده، علم يك امر مقدس است؛ دنبال علم رفتن داراى قدسيت است. 29/10/1384